اقسام دشمن

در فرهنگ نانوشته و ناگفته ی عامیانه جامعه، هر مانعی «دشمن» تلقّی می شود. هر کسی که سد راه شود و مانع انجام فعالیت های شخص ویا گروه شود، دشمن است و این دشمن هر کسی و گروهی و یا هر چیزی می تواند باشد. این دشمنان چه خیالی باشند و چه واقعی یا حقیقی تقسیم بندی غیر متعارف دارند. لکن در فرهنگ دینی و براساس آن چه از روایات به دست می آید، یک نوع تقسیم بندی متعارف و معمول می توان ارائه داد، به عنوان نمونه از سخنان حضرت علی (ع) استفاده می شود که دشمن بر دو نوع است و دو نوع برخورد می طلبد:
1- دشمن آشکار 2- دشمن پنهان
از دیدگاه امام علی (ع) کم خطرترین دشمنی، دشمنی است که دشمنی خود را آشکارکرده است. حضرت فرمود: «اوهن الاعداء کیدا من اظهر عداوته» سست ترین دشمنان کسی است که عداوتش را آشکار ساخته است.» (1) و در جای دیگر می فرماید:
«من اظهر عداوته قل کیده» (2)؛ آن کس که دشمنی اش را اظهارکرده، توطئه و مکرش کم است.
و خطرناک ترین دشمن، دشمنی است که دشمنی اش را پنهان می کند، همان که قرآن کریم نامش را «نفاق» گذارده است.
امام علی (ع) در این زمینه می فرماید: «شر الاعداء ابعدهم غورا و اخفاهم مکیده»(3) ؛
بدترین دشمنان کسی است که عمیق تر بوده و بیش تر کیدش رامخفی می دارد.
در سخنی که فرموده: «اکبر الاعداء اخفاهم مکیده» (4) ؛ بزرگ ترین دشمنان کسانی اند که حیله ی خود را بیشتر پنهان می دارند. این نوع دشمنی، خطرناکترین دشمنی ها است و بدترین ضربه به مکتب از ناحیه ی اینان بوده است.
تقسیم بندی دیگری نیز وجود دار که حضرت امام خمینی (رحمه الله) به عنوان یکی از هوشیارترین دشمن شناسان معاصر، بر حسب میزان خطردشمن ارائه می کنند. از جمله تقسیمات امام (رحمه الله) از دشمنان، می توان به موارد زیر اشاره نمود:
1- دشمن داخلی و خارجی
2- دشمن نظامی (فیزیکی) و غیر نظامی (تبلیغی و فرهنگی)
3- دشمن اصلی و فرعی (ابزاری ووابسته)
4- دشمن آگاه وناآگاه
5- دشمن ظاهری و دشمن پنهان
6- دشمن موذی و ساده لوح
7- دشمن صریح ودشمن غیر صریح
امام بر حسب تقسیم بندی خود از دشمن، میزان خطر و ضربه ی آنان را برای طبقات مختلف و قشرهای خاص به تناسب موضوع بیان می کردند. این شیوه ی معرفی و شناسایی دشمن، از ابتکارات آن رهبر فقید است کهدر مقواله دشمن شناسی، روش خاصی به دست می دهد که الهام گرفته ازقرآن ومکتب اسلام است. ایشان، اشخاص، گروه ها و قدرت های زیر را به عنوان دشمن معرفی میکردند:
قدرت های بزرگ و اجانب، امریکا، اسرائیل، مخالفان اسلام، تحجرگرایان؛ که این پنج گروه را دشمنان اصلی می دانستند.
لیبرال ها، ملی گرایان و نهضت آزادی، روشنفکران وابسته و مصنوعی، روحانی نمایان، اختلاف افکنان، دانشگاه های وابسته و استادان منحرف، سوق دهندگان به سوی چپاول گران به ویژه آمریکا، قلم به دستان مزدور و... که این ها را دشمنان فرعی و ابزاری و بعضا از دشمن اصلی خطرناک تر می دانستند.
برای پرهیز از اطاله ی کلام، صرفاً به فرازهایی از سخنان امام (رحمه الله) در معرفی و تقسیم دشمنان، بسنده می گردد:
«مسلمانان حاضر، باید به خوبی بدانند که دشمن اصلی اسلام و قرآن کریم و پیامبر عظیم الشأن (ص)، ابر قدرت ها خصوصا آمریکا و ولیده ی فاسدش اسرائیل است». (5) همه ی گرفتاری ما از آمریکاست (6). آمریکا سرچشمه ی مصائب بزرگ مسلمین است. (7) می دانیم که قدرت های بزرگ و چپاولگر در میان جامعه ها، افرادی به صورت های مختلف از ملی گراها و روشنفکران مصنوعی و روحانی نمایان... ذخیره دارند که گاهی سی چهل سال با مشی اسلامی و مقدس مآبی، پان ایرانیسم و وطن پرسنی با اسلام مقابله میکنند. (8)
خطرتحجّرگرایان و مقدس نمایان احمق، کم نیست. این ها مروّج اسلام آمریکایی اند. (9) در نیم قرن اخیر، آن چه به ایران و اسلام ضربه ی مُهلک زده است، قسمت عمده اش از دانشگاه ها بوده است. (10)

پی نوشت ها :

1. فهرست غررالحکم، ص239
2. همان، ص 340
3. همان، ص 239
4. مستدرک نهج البلغه، ص 157
5. صحیفه نور، ج2، ص 67
6. همان، ص 41
7. همان، ج16، ص 39
8. منشور روحانیت، ص33
9. همان، ص 30
10. وصیت نامه ی امام

منبع: گنجور، مهدی، (1359)، دشمن شناسی در آینه وحی و نظام ارزشی، اصفهان، نشر حیات طیبه، 1389، چاپ اول.